Sanat ve Estetik Divanı Sonuç Bildirgesi

Bu doküman 22-23 Şubat günlerinde 1-5 PM EST saatleri arasında çevrimiçi Zoom toplantısı olarak 310 katılımcı ile gerçekleştirilen Sanat ve Estetik Divanı’nın sonuç bildirgesidir. Bu bildirge Sanat ve Estetik konusunuda bir son söz teşkil etme amacında olmayıp konuyu gündeme getirme; konu üzerinde aksiyona, müzakerelere, yayınlara ve araştırmaya teşvik etme gayesi taşımaktadır.

Kavramlar

• Hizmet Hareketi: Barış içinde birlikte yaşama ve insanlığa hizmet etme ortak idealine matuf olarak; toplumsal sorumluluk ve hayırseverlik çerçevesinde, eğitim, diyalog ve insani yardım faaliyetlerini önceleyen, gönüllülüğü esas alan, barışçıl, dini, sosyal ve kültürel çeşitliliği kucaklayıcı, ilhamını İslamî ve evrensel insani değerlerden alan bir sivil toplum hareketi.
• Hizmet mensupları: Hizmet Hareketi ve değerlerine bağlılık hisseden herkes.

Genel Prensipler

Hizmet mensuplarının Sanat ve Estetik mefhumu ile ilgili davranışlarını aşağıdaki genel prensipler temelinde şekillendirmesi tavsiye olunur:

1. Sanata bakış: Herkesin bir sanatkar olması mümkün ve gerekli değildir, ancak herkes sanata saygı ile yaklaşmalıdır. Hizmet mensupları sanatı anlamak, sanattan zevk almak ve sanatsal faaliyetleri desteklemek için imkanları nispetinde çaba göstermelidir.
2. Sanatta Hizmet: Hizmet mensupları için hayatın her alanında yer almak, toplumun içinde sürüklenip gittiği sahaları başıboş bırakmamak temel bir görevdir.
3. Hizmette sanat: Sanat Hizmet Hareketi’nin faaliyetlerinin her alanında bulunmalıdır. Bireylerin kendisini geliştirmesi ve Hizmet Hareketi’nin mesajlarının daha etkili bir şekilde iletilmesi için sanattan istifade edilmesi gerekir.
4. İslam sanat geleneğinin vasıfları:
   1. İslami sanat geleneği; vahye, 1400 yıllık birikime ve derin bir maneviyata dayanmakta, bu yönüyle diğer sanat akımlarından ayrılmaktadır.
   2. İslami sanat düşüncesinde iman, kader, insanlık ve sosyal sorunlar gibi kavramlar sanatın merkezinde yer almıştır. İslam sanatı huzur, sükun ve inşirah hisleri uyandırır, derin bir uyum içerir ve güzelliği merkezinde tutar.
   3. İslam geleneği doğaya taklitçi bir şekilde yaklaşmaz, Kuran’ın gösterdiği yolda, estetik bir soyutlama (tecrid) yöntemi kullanır.
   4. Gerçek sanatçının yüce yaratıcı Allah(C.C.) olduğu hakikatinden hareketle, bir sanatçı için tanrısallık iddiası İslami sanat düşüncesine aykırıdır. Bunun yanında, varoluşsal anlamda, sanat yapmak İslam geleneğindeki bir sanatçının değerlerine aykırı değildir.
   5. Sanat kaynağı olarak ilham ve ruhani açılımlar İslam sanat geleneğinde önemli bir yer taşır.
5. Müslüman sanatçıların temel vasıfları şu şekilde sıralanabilir:
   1. Allah’ın yarattığı eserleri yansıtan bir ayna olmak, ilahi tecellilerin vesilesi olmak ve insanlığa fayda sağlamak sanatçının temel amacıdır. Sanatı Allah rızası için icra etmesi esastır.
   2. Müslüman sanatçının İslami değerleri ve hedefleri evrensel ölçütlerle buluşturması ve bunları iman potasında doğal bir uyumla birleştirebilmesi önemlidir. Sanatçı, bu değerleri derinlemesine irdeleyip özümseyerek, eserlerine bu anlayışı yansıtmalı ve topluma bu doğrultuda rehberlik etmelidir.
   3. Müslüman sanatçı ve entelektüeller düşünce ve motivasyonlarını olabildiğince varoluşsal düzleme çekmelidir ‘onlar ve biz’ demekten kaçınmalıdır.
   4. Sanatsal ilhamın ilahi bir kaynak olduğu unutulmamalıdır, doğuştan gelen ve sonradan edinilen yeteneklerin yoğun bir çabayla geliştirilmesi gerekir.
   5. Sanatçılar, hem geleneksel değerleri hem de çağdaş dünya gerçeklerini bilerek sanatsal üretimde bulunmalıdır. Kendi entelektüel mirasını kavramadan yapılan sanat üretimi yüzeysel kalacaktır. Bunları yaparken taklitçilikten kaçınılmalıdır.
6. Evrensel sorumluluk: Savaşlar, zulüm, ayrımcılık, ötekileştirme, ahlaki yozlaşma ve ben merkezcilik gibi olgular, dolaylı veya dolaysız olarak günümüz toplumlarını ilgilendiren sorunlar olarak öne çıkmaktadır. Sanatçıların zamanın şartlarını doğru bir şekilde analiz ederek bu sorunları ele almaları ve evrensel bir sorumluluk üstlenmeleri gerekir.
7. Şahsi kazanım: Sanat sadece bir fikri yaymanın aracı olarak görülmemeli, bireylerin iç dünyalarını keşfetmeleri ve enfüsi tefekküre vesile olması açısından da ondan istifade edilmelidir. Örneğin rıza eksenli sanat, kötü alışkanlıklardan korur, sabrı öğretir, edep ve terbiye kazandırır.
8. Dil ve sanat: Dilin güzel ve etkili kullanılması sanatın gelişmesinde temel bir rol oynar. Dilin muhafaza edilmesi ve fasih (saf ve berrak) bir dil kullanılması ve dilimizin korunması, kültür köklerimizin ve sanat mirasımızın gelecek nesillere aktarılabilmesi için önem arz etmektedir.
9. Gençlere destek: Hizmet Hareketi ve mensupları, gençlerin bireysel olarak kendilerini geliştirebilecekleri sanat alanlarına onları yönlendirmeli ve bu konudaki çalışmaları desteklemelidir.
   1. Hizmet Hareketi genç yeteneklerin ortaya çıkabilmesi için rehberlik sistemleri geliştirmeli ve yetenekler keşfedildiğinde onları mentörlük sistemleri gibi mekanizmalarla desteklemelidir.
   2. Sanatçıların, malzeme, çalışma ortamı, vakit gibi konularda lojistik desteğe ihtiyaç duyacağı unutulmamalıdır. Sponsorluk uygulamaları bu ihtiyaçları karşılamakta kullanılmalıdır.
   3. Genç sanatçı adaylarına engel olunmamalı ve yanlış yönlendirme yapmaktan kaçınılmalıdır.
   4. Gençlerin açılacak sanat alanlarının seçilmesi, dizaynı, işletilmesi noktasında söz sahibi olmalarının önü açılmalıdır.
10. Zemin oluşturma: Sanat akademileri ve kurslar yada her şehirde kurulacak sanat merkezleri gibi kurumlar aracılığıyla sanata ilgili ve yetenekli her yaştan bireylere profesyonel eğitim imkanları sağlanmalıdır. Müzik gibi çeşitli sanat dallarının düzen içinde ve uygun mekânlarda icra edilmesi de önem arz etmektedir. Bu kurumlar sanatçıların istihdam edilmesi için çok kıymetli olacaktır, yerelde bu ortamların oluşturulması için adım atılmalıdır.

Eğitim

11. Bütüncül eğitim stratejileri: Film, animasyon, drama, resim atölyeleri, senaryo ve yazarlık çalışmaları gibi uygulamalar, eğitim sürecine dahil edilerek gençlerin estetik anlayışı gibi alanlarda gelişimine katkı sağlanmalıdır.
12. Sanata ilgi: Sanatçı yetiştirilmesi hedefinin yanı sıra, sanata ilgi uyandırmak için genel eğitimler de teşvik edilmelidir.
13. Dil eğitimi: Hocaefendi ve Üstad Bediüzzaman Nursi’nin eserleri gibi beslenme kaynaklarımızın ve geleneksel sanatlarımızın dilinin Türkçe olması nedeniyle ‘Türkçe’; ailevi, geleneksel ve dini kodların aktarımı için ‘Tüm Anadiller’ ve yaşanılan coğrafyanın kültür ve sanat atmosferine intibak ve fayda sağlama amacıyla ‘Yerel Diller’ çok önemlidir. Korunmalı ve geliştirilmelidir.

Manevi Beslenme ve Geliştirme Faaliyetleri

14. Gençlerin teşvik edilmesi: Rehberlik altında yapılan faaliyetlerde sanatsal çalışmalar yer almalı ve bu çalışmalarda gençlerin aktif rol alması teşvik edilmelidir. Bireysel girişimlerin desteklenmesinin yanında rehberliğin kendi programlarına da sanatsal faaliyetler entegre edilmelidir. Örneğin, kamp programlarına tiyatro, film çekimi gibi kolektif projeler yarışmalar vasıtasıyla dahil edilebilir.
15. Aidiyet hissi: Kültür merkezlerinde gençlerin aidiyet hissini artırma bir öncelik olmalıdır. Sorumlu kişiler kendi kültürüne sahip çıkma hassasiyeti ile hareket etmelidir.
16. Sanat ve terapi: Kolektif travmamızdan çıkış yolunda sanatın terapi yönü kıymetli çözümler sunabilir. Örneğin müzik, resim, el sanatı gibi çalışmalar, her kesimden bireyin zihinsel ve duygusal iyilik hallerine ulaşmalarına yardımcı olur. Gerek bireysel gerek rehberler eşliğinde kolektif etkinliklerde kullanılan meditasyon veya rahatlama teknikleriyle sanatın terapötik özellikleri öne çıkar.

Diyalog (Toplum İçi Barış ve Ahenk)

17. Diyalog: Sanat, insanlar arasında güzel bir tanışma, iletişim ve köprü kurma aracıdır. Sanat buluşturur, kaynaştırır ve ortak değerleri güçlendirir. Sanat çalışmaları, kültürlerin birbirlerini tanımalarını kolaylaştıran zeminlerde ele alınıp yeni açılımlara vesile haline getirilmelidir.
18. Önyargılara karşı sanat: Sanat İslam’a yönelik güvensizlik ve önyargıların giderilmesinde hatta İslamofobi’ye karşı önemli bir rol oynayabilir.
19. Dinler arası diyalog: Farklı din mensuplarının bir araya gelerek sanatlarını paylaştıkları ve birbirlerinden öğrendikleri ortamlar oluşturulabilir. Bu konuda özellikle manevi gelenekler çevresinde gelişmiş sanatlar kullanılabilir. Örneğin, farklı dinlerin ibadethanelerindeki süslemelerin beraber sergilendiği sergiler ya da etkinlikler organize edilebilir.
20. Katılımcı ve interaktif yaklaşımlar: Performans sanatları ve interaktif projeler, farklı toplulukları bir araya getirerek empati ve diyalog ortamı oluşturabilir.

İnsani Yardım, Sosyal Refah

21. Görünürlük: Sanat vasıtasıyla toplumsal adaletsizlikler ve insan hakları ihlalleri görünür kılınarak kamuoyunda farkındalık oluşturulmalıdır. Bunun için farklı sanat dallarında yarışmalar, sergiler ve halka açık etkinlikler düzenlenebilir.

Kültür, Sanat, Spor

22. Özgün Hizmet sanatı: Güncel sanat ekollerine dahil olmak veya karşıt olmak, Hizmet sanatçıları için anlamlı olmayabilir. Ayrıca, tek tip bir Hizmet sanatçısı fikri, farklı bireyler olarak yaratılmış olduğumuz gerçeği ile çelişir. Zamanla özgün bir sanat akımı oluşabilmesi için Risale-i Nur ve Hizmet Hareketi’nin teorik çerçevesini benimseyen sanatçıların gayret göstermeleri gerekir.
23. Müziğe bakış: Bazı toplumlar, müziğin belirli ortamlarda yer almasını toptancı bir yaklaşımla değerlendirmiş ve onu haram veya olumsuz olarak nitelendirmiştir. Günümüzde kurumsallaşmış sanat ortamlarının kendine rahat bir zemin oluşturması, müziğin daha evrensel bir bakış açısıyla değerlendirilmesini mümkün kılmaktadır.
24. Gazali’de müzik: Gazali müzik dinlerken dikkat edilmesi gereken şu kuralları belirlemiştir: Nefsani arzuları uyandıran hisler oluşturmaması, dinleyenin ruh haline uygun olması, müzikal içeriğin ahlaki olması, dinleyenin de icra edenin de ölçülü ve dengeli olması, haram unsurlar içermemesi, müziğin ortamına dikkat edilmesi.
25. Müziğin bizcesi: “Biz, ruhumuza üns üfleyecek musikî istiyoruz. Bizi tefekkürün zirvelerine çıkaracak, ulvî duygularla dolup taşmamızı sağlayacak ve bizi kendimizden geçirecek, geçirip öteler ötesiyle konsantrasyonumuzu temin ve tesis edecek musikî istiyoruz. Ve yine biz, ahlâk, edep, terbiye ve disipline kaynak teşkil edecek tertemiz, dupduru, his ve duygularımızla şahlanışımızı sembolleştiren ve bize gönlümüzün sesini dinleten bir musikî istiyoruz.”
26. Sinema: Sinema kitlelere ulaşmada en etkili sanatlardan biri olduğundan bu alanda Hizmet mensuplarından sanatçı yetiştirilmesi önem arz etmektedir. Hizmet Hareketi’nin sanatçılar ve medya üreticileri için daha kurumsal ve destekleyici bir altyapı oluşturması gerekmektedir. Sanat eğitimi, finansmanı ve organizasyonu açısından sanatçılara daha fazla destek verilmelidir. Sanatçılar desteklenirken, aşırı müdahaleci bir yönetim anlayışından kaçınılmalıdır.
27. Sinemanın geliştirilmesi: Sanatın ve özelde sinemanın sürdürülebilir hale getirilebilmesi için sanatçıların dikkat çekici, seyirci odaklı işler ortaya koyması gerekmektedir. Deneysel sanat çeşitleri ancak temelli bir sanat birikimi ile takdir göreceğiden, ilk aşamalarındaki sanat dallarında seyirciyle barışık çalışmalar yapılması tavsiye edilir.

Yayınlar

28. Sanat ve medya dili: Hizmet Hareketi, kendi anlatı dilini oluşturarak evrensel bir sanat ve medya dili geliştirmelidir. Sanat ve yayıncılık, yalnızca içe dönük bir iletişim aracı olmamalı; farklı kültürlere hitap edebilen, evrensel insani değerleri öne çıkaran bir perspektife sahip olmalıdır.
29. Değerler ekseninde yayıncılık: Sanat ve yayıncılık alanında faaliyet gösteren Hizmet mensuplarının, popüler kültürün yüzeysel ve deforme olmuş sanat anlayışına kapılmamaları, manevi ve ahlaki yönlerini korumaları önemlidir. Ancak bu yalnızca mevcut deforme olmuş akımlardan uzak durmakla sınırlı kalmamalı, aynı zamanda sanatı ve medyayı özgün, estetik ve değer temelli içerikler üretmek için bilinçli bir şekilde kullanmayı hedeflemelidir.
30. Belgeseller: Kendi kültür ve sanatımızı yansıtan belgesel çalışmalar hem Türkçe hem de yerel dillerde olmalıdır.

Kamuoyuna arz ederiz.